سوالات متداول درباره ویتامین های و مواد مغذی

1- از ویتامین ها چه تعریفی دارید؟
ویتامین ها ترکیبات طبیعی هستند که بدن به آنها در انجام فرآیندهای زیادی مانند رشد، ترمیم بافت ها و حفظ سلامتی نیاز دارد. انسان توانائی ساخت ویتامین ها را ندارد اما میتواند از منابعی چون رژیم غذائی یا مکمل ها آنها را تهیه کند.

2- کلمه (ویتامین) چه ریشه ای دارد؟
دانشمند لهستانی بنام کاسیمیر فانک (1884 – 1967) به وجود ترکیبات مفید برای حفظ سلامتی انسان در مواد غذائی پی برد و به آنها نام (ویتامین) را اطلاق کرد. این کلمه یونینی از دو جزء تشکیل شده است: ویتا (زندگی) و آمین (دارای ازت). البته امروزه مشخص شده که تمامی ویتامین ها دارای ازت در ساختمان شیمیائی خود نیستند.

3- چرا ویتامین ها مهم هستند؟
بدن ما هر روز از ویتامین ها در انجام فرایندهای بیوشیمیایی طبیعی برای حفظ زندگی استفاده میکند. ویتامین ها به رهاسازی انرژی از مواد غذایی و نیز حمایت از رشد، سلامتی و بازسازی بدن کمک میکنند. کمبود مداوم ویتامین ها به ضعف جسمانی ، استعداد ابتلا به بیماری و ممکن است در نهایت منجر به مرگ شود.

4- چه تعداد ویتامین وجود دارد؟
تا بحال 13 ویتامین شناخته شده است: K, E, D, C, A و 8 ویتامین در گروه ویتامین های B کمپلکس بنام های تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، پانتوتنیک اسید (B5)، پیریدوکسین (B6)، سیانوکوبالامین (B12)، نیاسین (B3)، اسید فولیک (فولات، فولاسین) و بیوتین (H).

5- چه اختلافی بین ویتامین های محلول در آب و محلول در چربی وجود دارد؟
ویتامین ها به دو گروه محلول در آب و محلول در چربی تقسیم بندی میشوند. ویتامین های گروه B و ویتامین C در آب محلول هستند و براحتی توسط بافت های بدن جذب و آزاد میشوند. بدن قادر به ذخیره این نوع ویتامین ها نبوده و نیاز به مصرف روزانه مداوم دارند. ویتامین B12 از این قاعده مستثنی است زیرا در صورت مصرف مقادیر کافی، کبد میتواند ذخیره چند ماه را در خود نگه دارد.
ویتامین های K, E ,A در چربی محلول هستند و مازاد آنها در کبد و چربی های بدن ذخیره میشود. بنابراین یک دوز آنها برای حداقل چندین هفته کفایت میکند.

6- منظور از ویتامین B کمپلکس چیست؟
در این مجموعه 8 ویتامین قرار میگیرند: تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2)، پانتوتنیک اسید (B5)، پیریدوکسین (B6)، سیانوکوبالامین (B12)، نیاسین (B3)، اسید فولیک (فولات، فولاسین) و بیوتین (H). دانشمندان دریافته اند که هرکدام از این ویتامین ها عملکرد خاص خود را دارد.

7- بتا کاروتن چیست؟
کاروتنوئیدها گروه بزرگی از رنگدانه های گیاهی هستند که عامل ایجاد رنگ های نارنجی و زرد میوه ها و سبزیجات هستند: بتا کاروتن به این گروه تعلق دارد. این ویتامین گاهی بنام (پرو ویتامین A) نیز خوانده میشود زیرا در بدن انسان به ویتامین A (رتینول) تبدیل میشود.
بدن این تبدیل را به مقدار نیاز خود به ویتامین A، انجام میدهد. مصرف مقادیر بسیار زیاد بتا کاروتن باعث نارنجی شدن رنگ پوست میگردد. این حالت اصلا خطرناک نیست و با قطع مصرف بتا کاروتن کاهش یافته و از بین میرود.

8- آیا ویتامین ها میتوانند در بدن ساخته شوند؟
در موارد نادری برخی از ویتامین ها در بدن ساخته میشوند. باکتری های مفید موجود در دستگاه گوارش بالغین توان ساخت مقادیر مورد نیاز از ویتامین K هستند. دستگاه گوارش تکامل نیافته نوزادان این باکتری طبیعی را ندارد.
ویتامین های D و نیاسین نیز در بدن ساخته میشوند اما نه در مقادیر مورد نیاز بدن و بنابراین بایستی از طریق غذا یا مکمل ها آنها را دریافت نمود.

9- آیا ویتامین ها به بدن انرژی میدهند؟
خیر. ویتامین ها به بدن کمک میکنند تا غذا را سوزانده و برای گرم نگه داشتن بدن، انجام فعالیت ها و حفظ سلامتی انرژی تولید کند. بنابراین افراد برخوردار از تغذیه خوب نمیتوانند قدرت بدنی خود را فقط با مصرف ویتامین های زیاد افزایش دهند.

10- آیا ویتامین ها چاق میکنند؟
خیر. ویتامین ها هیچگونه کالری ندارند و منبع انرژی زا محسوب نمیشوند.

11- چرا اغلب مواد آرایشی – بهداشتی دارای ویتامین هستند؟
ویتامین های A و E و پانتنول برای سلامتی پوست مهم هستند. ویتامین A بازسازی سلول های پوست را افزایش میدهد، ویتامین E از اثرات سوء تابش های ماوراء بنفش محافظت میکند، قرمزی ناشی از قرار گرفتن در معرض عناصر مختلف را کاهش میدهد و نیز رطوبت پوست را نگه میدارد. پانتنول (مشتقی از پانتوتنیک اسید) مانع خشکی پوست، کاهش دهنده التهابات و موجب درخشش و ضخامت مو میشود. بیوتین مقوی ناخن است.

12- آیا بجای ویتامین ها میتوان از دیگر مواد مغذی مانند مواد معدنی یا بیوفلاونوئیدها استفاده کرد؟
خیر. هیچ ماده غذائی جای ویتامین ها را نمیگیرد.

13- اختلاف بین ویتامین و گیاه داروئی چیست؟
ویتامین ها ترکیبات طبیعی موجود در غالب غذاها هستند که برای عملکردهای اساسی بدن مورد نیاز بوده و تحقیقات زیادی در رابطه با تعیین نوع عملکرد آنها در بدن، مقدار مصرف و ایمن بودن مصرف آنها انجام شده است. گیاه داروئی شامل گیاه کامل یا عصاره گیاهی است که لزوما مورد نیاز بدن نیستند و عموما مقدار مصرف توصیه شده روزانه ندارند.
ویتامین تابع مقررات دولتی سخت جهت حصول اطمینان از کیفیت و ایمنی مصرف هستند در حالیکه غالبا گیاهان استانداردهای قانونی محکمی برای فرآوری، برداشت و بسته بندی ندارند.

14- آیا غذا میتواند تمامی ویتامین های مورد نیاز بدن را تامین کند؟
بله. راهنمای غذائی کانادا این رژیم غذائی روزانه را پیشنهاد داده است:
5-10 وعده میوه و سبزیجات (هر وعده شامل یک میوه یا سبزیجات متوسط است)
5 – 12 وعده غلات سبوس دار (هر وعده شامل یک برش نان یا 30 گرم غلات)
2 – 4 وعده شیر و لبنیات (هر وعده شامل یک پیمانه شیر یا ماست یا 50 گرم پنیر)
2 – 3 وعده گوشت قرمز، ماهی، مرغ برای تامین پروتئین (هر وعده شامل 50 – 100 گرم گوشت قرمز، ماهی یا مرغ ، یا 1 – 2 تخم مرغ یا 2 قاشق غذاخوری از کره بادام زمینی)
هرم غذائی وزارت کشاورزی آمریکا برنامه غذائی روزانه زیر را پیشنهاد میکند:
در مصرف چربی، روغن و شیرینی جات صرفه جوئی شود.
2 – 3 وعده شیر، ماست و پنیر (یک پیمانه شیر یا ماست، 45 گرم پنیر معمولی، 56 گرم پنیر عمل آوری شده)
2 – 3 وعده ازگوشت قرمز، ماهی، مرغ، حبوبات خشک، تخم مرغ و آجیل (56 – 75 گرم گوشت پخته بره، ماهی یا مرغ، 5 پیمانه حبوبات خشک پخته شده، یک تخم مرغ، یا 2 قاشق غذاخوری کره بادام زمینی)
3 – 5 وعده سبزیجات (یک پیمانه برگ سبزیجات خام، نصف پیمانه از دیگر سبزیجات، پخته یا خام له شده، سه چهارم پیمانه از آب سبزیجات)
2 – 4 وعده میوه (یک سیب یا موز یا پرتقال متوسط، نصف پیمانه از میوه پخته یا کنسرو شده، سه چهارم پیمانه آب میوه)
6 – 11 وعده نان؛ حبوبات، برنج و ماکارونی (یک برش نان، 28 گرم حبوبات آماده، نصف پیمانه حبوبات یا برنج یا ماکارونی پخته شده)

15- آیا میتوان فقر ویتامین را حس نکرد؟
بله. فقر ویتامین به آهستگی روی میدهد و در مراحل اولیه علامت خاصی ندارد: از علائم آن میتوان به خستگی و بی حالی، بی خوابی، تحریک پذیری، از دست دادن اشتها، و عدم تمرکز اشاره کرد.

16- اگر برای یک الی دو روز ویتامین کمتری مصرف کنیم چه اتفاقی می افتد؟
عدم مصرف ویتامین حتی برای چندین هفته برای فرد سالمی که ویتامین های کافی تابه حال مصرف میکرده است اصلا خطرناک نیست. اما کمبود ویتامین رژیم غذائی برای مدت های طولانی میتواند فرد را با کمبود ویتامین روبرو کند.

17- آیا افراد چاق هم ممکن است دچار کمبود ویتامین باشند؟
بله. این امکان وجود دارد که فرد پرخوری کند اما دچار سوء تغذیه هم باشد زیرا غذاهای پرکالری معمولا ویتامین کمی دارند.

18- کمبود یا نقص ویتامین چه معنی دارد؟
نقص بالینی ویتامین میتوان موجب بیماری های خاصی شود. برای مثال، کمبود ویتامین C باعث بیماری اسکوربوت میشود که تورم مفاصل، خونریزی لثه و درد استخوان ها از علائم این بیماری هستند. با مصرف ویتامین C (مکمل یا آب میوه مرکبات) این بیماری درمان میشود. از دیگر بیماری های منشا گرفته از نقص ویتامین به این موارد میتوان اشاره کرد: بری بری (نقص تیامین)، راشیتیسم (نقص ویتامین D)، بیماری پلاگر (نقص نیاسین) و زخم های چشمی (نقص ویتامین A).

19- دلایل کمبود ویتامین ها چه هستند؟
- مصرف ناکافی غذا
- مصرف مواد غذایی نامتعادل
- افزایش نیاز به ویتامین به دلیل شیوه زندگی
- ضعف جذب یا هضم غذا
- زندگی افراد در نزدیک یا زیر خط فقر
- مصرف رژیم غذائی حاوی کمتر از 1800 کالری
- گیاهخواران
- افراد دارای مشکلات دندانی
- افرادی که به دلیل جهل یا افسردگی خوب غذا نمیخورند
- نوزادان یا متولدین زودرس
- کودکان و نوجوانان در دوره بلوغ
- خانم هائی که میخواهند باردار شوند
- خانم های باردار و شیرده
- افراد مسن
- افراد سیگاری
- خانم های مصرف کننده داروهای هورمونی مانند قرص جلوگیری
- افراد در دوره نقاهت و پس از عمل جراحی

20- چه عواملی روی مقدار ویتامین های میوه و سبزیجات تازه تاثیر میگذارند؟
آب و هوا، خاک، میزان رسیده بودن محصول، روش های برداشت، جابجائی و انبارکردن

21- آیا مقدار ویتامین غذای انبار شده کاهش مییابد؟
بله. نوع غذای انبار شده، مدت و شرایط انبار روی کاهش ویتامین موثر هستند. به عنوان مثال، سیب زمینی پس از 3 ماه انبار شدن حدود یک سوم ویتامین C خود را از دست میدهد. تا حد امکان غذاها را تازه و در کمترین زمان پس از تهیه مصرف کنید.

22- آیا انجماد عمیق روش خوبی برای حفظ ویتامین های غذا است؟
بله. البته ویتامین E از این قاعده مستثنی است چون با انجماد تخریب میشود. در هنگام منجمد کردن بهتر است هر غذا بطور جداگانه خوب بسته بندی شود. روی هر بسته تاریخ انجماد نوشته شود. ذوب کردن سریع مواد غذائی جامد (مثلا با میکروویو) نیز باعث کاهش ویتامین های آن میشود.

23- آیا ممکن است سهوا در هنگام پخت غذا ویتامین های آن از بین بروند؟
بله. ویتامین ها به حرارت، هوا، رطوبت و نور حساس هستند. حرارت آشپزی میتواند آنها را خراب کند. برای حفظ ویتامین ها: غذای خود را زیاد نپزید، کمترین آب را به غذا اضافه کنید، از آب سبزیجات پخته شده برای تهیه سوپ یا خورش یا سس استفاده کنید، غذا را در جای گرم نگه ندارید و سریعا قبل از خوردن غذا آن را گرم کنید.

24- چرا تولید کنندگان مواد غذائی غالبا ویتامین به محصولات خود اضافه میکنند؟
- جبران ویتامین هائی که در طی پخت یا انبار از بین رفته اند.
- پیشگیری از کمبود ویتامین ها در جامعه
- اطمینان از اینکه غذای فرآوری شده جدید مغذی و جالب توجه مشتری باشد
- دلایل تکنولوژیکی

25- دلایل تکنولوژیکی اضافه کردن ویتامین به غذاهای آماده چیست؟
- ویتامین C به عنوان آنتی اکسیدان به محصولاتی چون گوشت، سبزیجات، روغن و مارگارین و به عنوان بهبود دهنده خمیر به نان اضافه میشود.
- ویتامین E به عنوان آنتی اکسیدان مانع ترش شدن روغن ها و مارگرین ها میشود.
- بتا کاروتن در مارگارین، کره، سس سالاد و نوشیدنی ها رنگ زرد تولید میکند.

26- آیا نوجوانان بیش از بالغین به ویتامین ها نیاز دارند؟
نوجوانان به هنگام رشد به مقادیر بیشتری ویتامین ها و مواد معدنی و انرژی نیاز دارند. با این حال، عادات بد غذا خوردن، هله هوله خوردن، نخوردن وعده های اصلی غذا، خوردن مقدار بیش از حد از "آشغال" غذا، رژیم غذایی بدون نظارت ممکن است مانع رسیدن برخی از نوجوانان به این هدف تغذیه ای شوند .

27- آیا مصرف مکمل های ویتامینه برای نوجوانان مفید است؟
نوجوانی که غذای متعادلی مصرف میکند دیگر نیازی به مکمل ندارد. اما در نوجوانی که خوب غذا نمیخورد، برای مدت طولانی غذای رژیمی مصرف کرده، فعالیت های ورزشی بسیار شدید داشته و یا رشد سریعی دارد مصرف مکمل توصیه میشود.

28- چرا افراد بالای 55 سال در دریافت کامل ویتامین ها مشکل دارند؟
افراد مسن علاقه کمتری به غذا دارند و به دلایلی مانند مشکلات دندان ها، کم پولی و یا حتی تنها زیستن باعث میشود تا کمتر از نیاز بدن خود، غذا بخورند. البته بالا رفتن سن باعث اختلال در روند جذب گوارشی ویتامین ها نیز میشود. به این دلیل غذاهای غنی از ویتامین یا مکمل های ویتامینه برای این افراد تجویز میشود.

29- آیا افراد مسن به ویتامین D بیشتری نیاز دارند؟
افراد مسن غذاهای غنی از ویتامین D مانند شیر، تخم مرغ و جگر را کمتر میخورند و از طرفی قدرت بدن برای ساخت این ویتامین در افراد مسن کاهش مییابد. افراد مسنی که کمتر در معرض تابش آفتاب قرار میگیرند یا از ضدآفتاب های قوی استفاده میکنند نیز میتوانند دچار کمبود این ویتامین شوند. مقدار ویتامین D مصرفی نبایستی از 400 واحد بین المللی در روز بیشتر باشد.

30- آیا بدن در دوره بارداری و شیردهی به ویتامین بیشتری نیاز دارد؟
بله. نوزاد قبل و بعد از زایمان بار زیادی به بدن مادر خود وارد میکند و در نتیجه خانم های باردار و مادران شیرده به مقدار بیشتری ویتامین های B12, B6, C, A و اسید فولیک نیاز دارند. آنها همچنین به مقدار بیشتری از مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، منیزیم، ید، روی و آهن نیاز دارند.

31- آیا افراد گیاهخوار مقدار کافی ویتامین دریافت میکنند؟
گیاهخوارانی که به هیچ وجه گوشت، شیر یا تخم مرغ مصرف نمیکنند بدون تجویز مکمل دچار کمبود ویتامین B12 خواهند شد. خانم های باردار و نوزادان در خطر بیشتری قرار دارند. مطالعات نشان داده که مادران گیاهخوار چنانچه در طول دوره بارداری مکمل ویتامین B12 مصرف نکرده باشند خود و نوزاد آنها هردو از کم خونی و اختلالات مغز استخوان رنج خواهند برد.

32- آیا نوزادی که فقط از شیر مادر تغذیه میکند تمامی مواد مغذی لازم را دریافت میکند؟
بله. شیر مادری که خوب تغذیه شده باشد تمامی نیازهای تغذیه ای نوزاد را برآورده میکند.

33- آیا مصرف قرص ضد بارداری خوراکی باعث افزایش نیاز خانم ها به ویتامین ها میشود؟
بله، اگر این قرص ها مقادیر زیادی استروژن داشته باشند. استروژن متابولیسم مواد مغذی خصوصا اسید فولیک و ویتامین B6 را تحت تاثیر قرار میدهد. چنانچه بارداری سریعا پس از قطع این قرص ها اتفاق بیافتد، احتمال کمبود اسید فولیک وجود خواهد داشت.

34- آیا پیروی از رژیم غذائی خاص لاغری باعث تغییر در میزان ویتامین های دریافتی میشود؟
جواب این سوال به مقدار کالری دریافتی روزانه بستگی دارد. دانشمندان معتقدند چنانچه رژیم غذائی حاوی کمتر از 1800 کالری باشد، احتمال دریافت مقادیر ناکافی ویتامین ها و مواد معدنی افزایش مییابد.

35- آیا افراد سیگاری به مقادیر بیشتری ویتامین C نیاز دارند؟
بله. برای حفظ وضعیت مناسبی از ویتامین C، افراد سیگاری (مصرف کننده حداقل 20 نخ در روز) در مقایسه با افراد غیر سیگاری بایستی 50% بیشتر ویتامین C مصرف کنند. طبق آخرین رفرانس ها، مردان و زنان بالغ غیر سیگاری به ترتیب به 90 و 75 میلی گرم در روز ویتامین C نیاز دارند. افراد سیگاری بایستی 35 میلی گرم در روز به آن اضافه کنند. سیگاری های غیر فعال (دود سیگاری ها را فقط استنشاق میکنند) به 25% بیشتر از دوز غیر سیگاری نیاز دارند.

36- آیا افرادی که رژیم غذائی غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع دارند به ویتامین E بیشتری نیاز دارند؟
تحقیقات انجام شده نشان داده حیواناتی که رژیم غذائی غنی از اسیدهای چرب غیر اشباع داشتند به ویتامین E بیشتری نیاز داشتند. در رژیم های غذائی انسانی، غذاهای غنی از اسیدهای چرب اشباع نشده معمولا غنی از ویتامین E نیز هستند.

37- آیا به هنگام استرس های فیزیکی نیاز بدن به ویتامین ها افزایش مییابد؟
بله. استرس های فیزیکی مختلفی مانند دوره نقاهت پس از عفونت های حاد شدید، سوختگی وسیع پوست یا جراحی های عمده بر انسان وارد میشوند. مقادیر اضافی ویتامین C در عفونت های شدید تجویز میشود. ویتامین E باعث کاهش آسیب وارده به قلب، به دلیل توقف گردش خون، در طی جراحی میشود. انجام حرکات ورزشی بسیار شدید باعث افزایش تولید رادیکال های آزاد میشود. شواهدی وجود دارد که تجویز ویتامین های C و E و بتا کاروتن در محافظت از بدن در مقابل این آسیب مفید واقع میشود.

38- آیا بدن به همگام استرس های احساسی به ویتامین های بیشتری نیاز پیدا میکند؟
دلایل علمی کافی در اثبات این امر وجود ندارند.

39- آیا استفاده از داروها باعث تغییر در میزان نیاز بدن به ویتامین ها میشود؟
بله. استفاده دائمی از برخی داروها میتواند با تغییر توانائی بدن در جذب، بکارگیری، ذخیره یا دفع ویتامین خاص باعث بر هم خوردن تعادل آن ویتامین در بدن شوند. مثال: داروهای ضد بارداری خوراکی باعث کاهش سطح خونی اسید فولیک و ویتامین B6 میشوند؛ آسپیرین و داروهای ضد تشنج روی اسید فولیک؛ نئومایسین و کولیسترامین روی B12 ؛ ایزونیازید روی نیاسین و ملین هائی مانند روغن معدنی روی و یتامین های A, E, D تاثیر میگذارد. در رابطه با تداخل احتمالی داروها با ویتامین ها با داروساز مشورت نمائید.

40- آیا مکمل های ویتامینی روی اشتها تاثیر میگذارند؟
خیر. کمبود ویتامین ها میتواند باعث کاهش اشتها شود و با تامین این ویتامین ها اشتها بهتر میشود.

41- مکمل های مولتی ویتامینی مختلفی در بازار وجود دارد. چه معیارهائی در انتخاب مهم است؟
ابتدا برچسب روی محصول را به دقت بخوانید:
- حاوی 12 ویتامین و بتا کاروتن باشد (وجود ویتامین K،در غالب کشورها، ممنوع است)
- مقدار هر ویتامین تقریبا معادل 1-3 برابر مقدار توصیه شده آن باشد (طبق رفرانس های بین المللی)
- تاریخ انقضاء آن نزدیک نباشد

42- آیا مصرف ویتامین ها در هنگام احساس ضعف و یا کمبود انرژی مفید است؟
چنانچه دلیل این ضعف و بی حالی فقدان ویتامین ها به دلیل مثلا تغذیه نامناسب باشد، مصرف مکمل های ویتامینی مفید خواهد بود. برای بررسی های بیشتر به پزشک خود مراجعه کنید.

43- آیا زمان مصرف مکمل های ویتامینی مهم است؟
خیر، اما بهتر است که همیشه آنها را در یک زمان مشخص مثلا موقع صبحانه مصرف کنید تا دیگر هرروز به شکل روتین آن را انجام دهید. توجه داشته باشید که بعضی از مواد مغذی باعث افزایش جذب دیگر مغذی ها میشوند. مثلا ویتامین D برای جذب کلسیم ضروری است (غنی سازی شیر از ویتامین D) و ویتامین C باعث افزایش جذب آهن میشود (مصرف مکمل آهن با منابع غنی از ویتامین C مانند میوه ).

44- آیا محصولات آهسته رهش بهتر از مکمل های معمولی است؟
خیر اما مصرف این محصولات در برخی موارد ترجیح داده میشود مثلا در هنگام نیاز بدن به مقادیر زیادی از یک ویتامین محلول در آب.

45- آیا مکمل های ویتامین C حاوی بیوفلاونوئیدها آسان تر هضم میشوند؟
تحقیقات نشان داده که ممکن است ویتامین C در حضور برخی از بیوفلاونوئید موثرتر عمل کند.. بیوفلاونوئید به عنوان عامل پیشگیری از بیماری های قلبی مورد بررسی قرار گرفته اند.

46- مکمل های ویتامینی را چگونه باید نگهداری نمود؟
با توجه به حساس بودن ویتامین ها به عواملی چون حرارت، هوا، نور و رطوبت بنابراین بایستی آنها را در محل خنک و خشک نگهداری نمود. نگهداری ویتامین ها در یخچال موجب جذب رطوبت و خراب شدن آنها میشود. آنها را دور از دسترس اطفال نگه دارید.

47- آیا مکمل های ویتامینی خراب میشوند؟
بله. ویتامین ها را میتوان به شکل صحیح برای 2 الی 3 سال نگهداری نمود. در هنگام خرید به تاریخ انقضاء مصرف توجه کنید و با سررسید این تاریخ بایستی محصول را دور بریزید.

48- در فرمولاسیون قرص ویتامین از چه ترکیبات دیگری استفاده میشود؟
معمولا نشاسته به عنوان بهم چسپاننده، لاکتوز به عنوان تثبیت کننده، شکر و رنگ مجاز غذا برای پوشش قرص استفاده میشوند. تمامی مواد جانبی در این قرص ها کاملا ایمن هستند. ایجاد واکنش های آلرژیک پس از مصرف قرص ویتامین احتمالا بدلیل این ترکیبات جانبی یا رنگ بکار رفته و نه خود ویتامین است.

49- آیا اختلافی بین ویتامین های طبیعی (یا ارگانیک) و نوع صناعی وجود دارد؟

خیر. ویتامین های صناعی همان ساختمان شیمیائی ویتامین های موجود در غذا را دارند. استثنا در این رابطه ویتامین E است. فرم طبیعی این ویتامین از نظر بیولوژیکی فعال تر از نوع مصنوعی آن است.

50- آیا ویتامین های جویدنی برای دندان های اطفال ضرر دارند؟

خیر، چنانچه دوز تجویز شده رعایت شود ضرری ندارند. در غالب اشکال جویدنی اطفال بجای شکر از ترکیبات شیرین کننده جایگزین و بجای ویتامین Cاز ترکیب آسکوربات سدیم(کمتر اسیدی) استفاده شده است.

51- آیا مکمل های ویتامینه را میتوان برای مدت های طولانی مصرف کرد؟
بله. مقدار موجود در مولتی ویتامین ها و مکمل های دوران بارداری کاملا بی خطر در نظر گرفته می شود. البته مصرف طولانی مدت مقادیر زیاد ویتامین A (بیش از10 برابر دوز توصیه شده) و ویتامین D (بیش از 5 برابر دوز توصیه شده) برای سلامتی خطرناک است.

52- آیا مصرف مقادیر زیاد ویتامین ها ضرری ندارد؟
با توجه به وجود تفاوت های گسترده در نیاز افراد و نیز تحمل آنها به ویتامین ها، هیچ قانون مطلق در این رابطه وجود ندارد. ویتامین های محلول در آب (ویتامین C و ویتامین های گروه B) را میتوان تا 100 برابر دوز توصیه شده مصرف کرد زیرا مقادیر بیش از نیاز بدن براحتی با ادرار دفع میشوند. در مورد ویتامین های محلول در چربی بایستی با احتیاط بیشتر عمل کرد. ویتامین A را حداکثر تا 10 برابرو ویتامین D را تا 5 برابر توصیه شده روزانه میتوان مصرف کرد. دوزهای بالاتر از این دو ویتامین را حتما بایستی زیر نظر پزشک مصرف نمود.

53- مصرف مقادیر زیاد ویتامین A چه خطراتی دارد؟
مصرف مقادیر بسیار زیاد ویتامین A باعث بروز عوارضی چون بی اشتهائی، تاری دید، سردرد، درد عضلانی، ریزش موها، قرمزی و پوسته پوسته شدن پوست میگردد.

54- آیا ویتامین ها را میتوان "دارو" نامید؟
در برخی موارد بله. تجویز مکمل های ویتامینی در دوزهای زیاد میتواند اثرات درمانی یا شبه داروئی داشته باشند. نیاسین را میتوان به عنوان مثال نام برد که دوزهای زیاد آن به عنوان کاهش دهنده کلسترول خون تجویز میشود. البته این نوع تجویز ها فقط زیر نظر پزشک انجام میشود. مکمل های ویتامینی هم مانند داروها بایستی دور از دسترس اطفال نگهداری شوند.

55- چرا به هنگام مصرف مکمل های ویتامین های گروه B یا مولتی ویتامین ها، رنگ ادرار به زرد روشن تبدیل میشود؟
ریبوفلاوین (ویتامین B2) دلیل این تغییر رنگ است. مازاد ویتامین های محلول در آب از راه ادرار دفع شده و ریبوفلاوین رنگ ادرار را تغییر میدهد و این پدیده هیچ نگرانی ندارد.

56- آیا زیاد قرار گرفتن در معرض تابش آفتاب باعث سمیت با ویتامین D میشود؟
خیر. تولید ویتامین D در پوست در نتیجه تابش آفتاب، بوسیله بدن کنترل میشود.

57- آیا مصرف مکمل های ویتامین E خطری ندارند؟
مطالعات علمی انجام شده نشان داده که مصرف روزانه 800-900 واحد بین المللی این ویتامین توسط بالغین برای مدت های طولانی هیچگونه عارضه جانبی مهمی نداشته است. اغلب مکمل های ویتامین E موجود در بازار دارای 100 الی 400 واحد بین المللی از این ویتامین هستند: خیلی کمتر از دوز هائی که با عوارض ناچیزی مانند ناراحتی معده همراه بوده اند. افرادی که دارو مصرف میکنند بایستی پیش از مصرف دوزهای زیاد ویتامین E با پزشک خود مشورت کنند زیرا در موارد نادری تداخلی بین این ویتامین و برخی داروها گزارش شده است.

58- آیا مصرف دوزهای زیاد ویتامین C، مثلا 3 گرم در روز، ضرر دارد؟
عوارض جانبی خفیفی مانند اسهال ملایم با مصرف مقادیر زیاد این ویتامین گزارش شده است. در این موارد بهتر است که دوز زیاد را در چند دوز منقسم کوچکتر مصرف نمود. در حقیقت بدن چهار دوز 250 میلی گرمی را بهتر میتواند تحمل کند تا تک دوز 1000 میلی گرمی.

59- آیا مصرف مداوم ویتامین C خطر ابتلا به سنگ های کلیوی را به همراه دارد؟
مطالعات چنین خطری را نشان نداده اند. بهتر است افراد با سابقه سنگ کلیوی، بیش از دوزهای مجاز روزانه را مصرف نکنند. دوزهای بیشتر از این ویتامین برای دیگر افراد هیچ مشکلی ایجاد نمیکنند.

60- آیا قطع مصرف ناگهانی دوزهای زیاد مکمل های ویتامین C خطر عود اسکوربوت را به همراه دارد؟
خیر. مطالعات زیادی در این رابطه روی حیوان و انسان انجام شده است. قطع مصرف دوزهای زیاد ویتامین C خطر ابتلا مجدد به کمبود این ویتامین را به همراه ندارد.

61- آیا مصرف مکمل های ویتامین C در افراد مبتلا به زخم معده (که غذای اسیدی نباید مصرف کنند) اشکالی دارد؟
بله، این افراد نباید خود ویتامین C را مصرف کنند. البته امروزه در بازار اشکال متنوعی از این ویتامین مانند سدیم آسکوربات و کلسیم آسکوربات وجود دارند که خاصیت اسیدی ندارند ولی دارای همان تاثیر مفید ویتامین C هستند. پزشک، داروساز و یا متخصص تغذیه میتواند بهترین فرآورده را براساس نیاز بدن به شما معرفی کنند.

62- آیا مصرف مکمل های بتاکاروتن ضرری ندارد؟
مطالعات علمی نشان داده که مصرف مکمل های بتاکاروتن غیر از زردشدن رنگ پوست عارضه دیگری ندارند. پزشکان بتا کاروتن را با دوز حداکثر 180 میلی گرم در روز برای درمان بیماران مبتلا به بیماری های حساسیت به نور، بدون هیچ عارضه جانبی، تجویز میکنند.

63- آیا مصرف ویتامین C در بیماران مبتلا به کم خونی فایده دارد؟
بله. کم خونی هم به دلیل مصرف ناکافی آهن و هم به علت جذب ضعیف آن روی میدهد. مصرف همزمان غذاهای غنی از ویتامین C یا مکمل های این ویتامین با وعده های غذائی حاوی آهن تاثیر بسزائی در افزایش جذب آهن دارند.

64- آیا مصرف ویتامین B6 در تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی مفید است؟
مطالعات علمی نشان داده که مصرف ویتامین B6 میتواند برخی علائم سندرم پیش قاعدگی مانند حساسیت به لمس سینه، سردرد، تنش، تحریک پذیری، و نفخ را کاهش دهد. دوز پیشنهادی 50 تا 100 میلی گرم در روز است.

65- آیا تجویز ویتامین E در شفای سوختگی پوست تاثیر دارد؟
بله. بکارگیری پماد (یا مایع) ویتامین E بطور مستقیم روی محل پوست سوخته یا بریده باعث تسریع التیام آن میشود. اگرچه شواهد علمی قاطعی وجود ندارد، اما تجربیات نشان داده که ویتامین E باعث کاهش قرمزی و التهاب پوست میشود.

66- آیا مکمل های ویتامینه باعث افزایش قدرت باروری انسان میشوند؟
تحقیقات در این زمینه اخیرا شروع شده اند. در یک مطالعه انجام شده روی ناباروری مردان مشاهده شده که رابطه ای بین کمبود ویتامین C و لخته شدن اسپرم ها (مانع حرکت طبیعی اسپرم) وجود دارد.

67- آیا تجویز ویتامین C در درمان سرماخوردگی مفید است؟
مطالعات علمی ثابت کرده اند که مصرف روزانه 250 الی 2000 میلی گرم ویتامین C (بصورت مکمل یا از راه غذا ، هر 500 میلی لیتر آب پرتقال دارای 250 میلی گرم ویتامین C است) میتواند هم علائم سرماخوردگی را بهبود بخشد و هم طول دوره بیماری را کاهش دهد.

68- آیا تجویز ویتامین E تاثیری در محافظت ریه ها از عوارض سیگار و آلودگی هوا دارند؟
بله. مطالعات علمی انجام شده روی حیوان و انسان نشان داده که ویتامین E در ریه ها باعوامل سمی آلودگی های هوا چون اکسید ازت و ازن واکنش کرده و جلوی اثرات مضر آنها را میگیرد. کشیدن سیگار باعث کاهش مقدار ویتامین E بدن میشود.

69- آیا مصرف ویتامین های بیشتر میتواند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهد؟
احتمالا. نتیجه تحقیقات بیش از 200 مطالعه رابطه ای بین مصرف مقادیر ناکافی ویتامین A (و بتاکاروتن) با ابتلا به سرطان های ریه و معده را نشان داده است. همچنین تحقیقات ثابت کرده که ویتامین های C و E میتوانند مانع تشکیل نیتروزآمین ها (عوامل سرطان زا) خصوصا در معده میشوند.

70- آیا تجویز ویتامین D مانع ابتلا به استئوپروز میشود؟
نه بطور مستقیم. ویتامین D در بهبود جذب گوارشی کلسیم و تامین مواد معدنی مورد نیاز استخوان ها نقش دارد. کمبود ویتامین D باعث اختلال در این پروسه ها شده و نتیجه آن میتواند راشیتیسم در اطفال و نرمی استخوان ها در بزرگسالان باشد.
دریافت مقادیر ناکافی از ویتامین D و کلسیم درروند ابتلا به استئوپروز نقش دارد. حداکثر دوز روزانه قابل قبول از این ویتامین محلول در چربی 50 میکروگرم (معادل 2000 واحد بین المللی) است.

71- آیا ویتامین ها در تقویت سیستم ایمنی نقش دارند؟
بله. مصرف رژیم غذائی خوب یک سد دفاعی محکمی در برابر بیماری ها است. اهمیت ویتامین های A, C, E, B6 و بتاکاروتن در تقویت سیستم ایمنی ثابت شده است.

72- آیا ویتامین ها نقشی در مبارزه علیه ایدز دارند؟
بله. از آنجائیکه غالبا بدلیل تهوع، اسهال و هضم ضعیف، بیماران مبتلا به ایدز دچار سوء تغذیه میشود، مصرف مکمل های ویتامینی میتواند نیازهای غذائی بیمار را برآورده کند. بعلاوه مصرف ویتامین ها با تقویت سیستم ایمنی باعث تاخیر در شروع علائم ایدز در افراد حامل ویروس HIV میشوند.

73- آیا مکمل های ویتامینی در بهبود علائم دیابت مفید هستند؟
برخی مطالعات نشان داده اند که تجویز ویتامین B6 میتواند نوروپاتی (درد عصبی) بیماران دیابتی را کاهش دهد. ویتامین E با افزایش متابولیسم گلوکز میتواند کارآئی طبیعی انسولین را در بیماران دیابتی غیر وابسته به انسولین بهبود بخشد. این ویتامین همچنین میتواند از بیماران دیابتی در مقابل آسیب اکسیداتیو ناشی از تشدید تجزیه چربی ها محافظت کند. مطالعات نشان داده که سطح ویتامین C خون بیماران دیابتی در مقایسه با بیماران غیر دیابتی پائین تر است.

74- نقش ویتامین ها در خنثی کردن رادیکال های آزاد چیست؟
رادیکال های آزاد ترکیبات بسیار واکنش پذیری هستند که بطور خودبخود یا در اثر آلاینده های معینی در بدن تولید میشوند. این ترکیبات خطرناک بوده و میتوانند آسیب های جدی (حتی ژنتیکی) به سلول ها و بافت های مختلف بدن وارد کنند. مطالعات علمی نشان داده که ویتامین های C و E و بتاکاروتن میتوانند از بدن در مقابل اثرات سوء رادیکال های آزاد محافظت کنند.

75- آیا ویتامین ها از حمله قلبی پیشگیری میکنند؟
رابطه قوی بین مصرف ویتامین ها و احتمال وقوع حمله قلبی وجود دارد. مطالعات نشان داده که افراد دچار کمبود ویتامین های A, E, C و بتاکاروتن بیشتر در خطر ابتلا به بیماری قلبی هستند. اخیرا در مطالعاتی که یکی روی 87000 پرستار و دیگری روی 40000 کارمند مرد مراکز بهداشتی انجام شده نشان داده شد که مصرف روزانه 100-200 واحد بین المللی ویتامین E برای حداقل دو سال موجب کاهش احتمال وقوع بیماری های قلبی عروقی نسبت به گروه کنترل شده است ( در خانم ها 34% و در آقایان 40% کاهش احتمال).
در تحقیق دیگری مشاهده شد که پزشکان مذکری که مکمل بتاکاروتن مصرف کرده بودند احتمال ابتلا به بیماری های قلبی عروقی نسبت به گروه کنترل کاهش یافته بود. البته تحقیقات بیشتری برای شرح دقیق نقش ویتامین ها در بیماری های قلبی عروقی باید انجام شود.

1-مکمل رژیمی غذایی به چه فرآورده ای اطلاق می شود ؟
مکمل غذائی فرآورده ای است که از راه خوراکی مصرف میشود و حاوی یک "جزء تغذیه ای" مانند ویتامین ها، مواد معدنی، گیاهان داروئی، اسیدهای آمینه، آنزیم ها، اندام بافتی، اندام غده ای و یا متابولیت ها است. مکمل غذائی میتواند به شکل عصاره یا تغلیظ شده نیز باشد و در اشکال داروئی قرص، کپسول، ژل نرم، مایع یا پودر عرضه میگردند.

2-چگونه از نیاز بدنم به مکمل های غذائی مطلع شوم؟
ابتدا باید بدانیم که مکمل های غذائی علاوه بر مواد غذائی دارای انواعی از ویتامین ها، مواد معدنی، گیاهان داروئی و مواد خالص موثر گیاهی نیز هستند. مکمل های غذائی بعنوان عامل اصلی درمان، تشخیص، تسکین و پیشگیری از بیماری ها در نظر گرفته نمیشوند.
در پاسخ سوال شما باید گفت که افراد عادی توانائی تشخیص نیاز بدنشان به مکمل ها را ندارند و این مهم را به پزشک و متخصص تغذیه مورد اعتماد خود محول کنید.

3-چگونه میتوانم اطلاعات بیشتر و کامل تری درباره یک مکمل غذائی خاص بدست بیاورم؟
انجام مطالعات انسانی برای اثبات ایمن بودن مکمل های غذائی و پیش از عرضه آنها به بازار مصرف، الزامی نیست. برخلاف داروها، تولید کنندگان مکمل های غذائی مسئولیتی در قبال اثبات اثرات درمانی محصولات خود ندارند و فقط میتوانند ادعا کنند که محصول مورد نظر کمبود مواد مغذی را رفع، سلامتی را حفظ و یا پیشرفت یک مشکل بهداشتی را کاهش می دهد.
شما میتوانید اطلاعات کامل تری در این موضوع را از منابع ذیل (از طریق اینترنت) دریافت کنید:

 Fact sheets on dietary supplements from the National Institutes of Health
 Nutrient Recommendations: Dietary Reference Intakes (DRI) and Recommended Dietary Allowances (RDA)
 PubMed Dietary Supplement Subset
 Dietary supplement warnings and safety information from the U.S. Food and Drug Administration
 Consumer information from the Federal Trade Commission

4-اطلاعات مربوط به موارد مصرف یک مکمل غذائی خاص را از کجا میتوان بدست آورد؟
ابتدا باید متذکر شد که مکمل غذائی جایگزین داروی تجویز شده برای بیماری شما نیستند.
منابع اینترنتی ذیل میتوانند به شما کمک کنند:

 Health Information from the National Library of Medicine's MedlinePlus Database
 Fact sheets on dietary supplements from the National Institutes of Health
 PubMed Dietary Supplement Subset

5-لطفا تفاوت بین RDA و DV را توضیح دهید.
عبارات مختلفی در بیان مقدار مصرف یک مکمل استفاده میشود.
(RDA(Recommended Dietary Allowance یعنی مقدار مجاز توصیه شده غذایی یک ماده غذائی برای افراد سالم است. این مقدار که بیانگر میانگین مصرفی روزانه است به عواملی مانند سن، جنس، باردار بودن یا نبودن و یا در حال شیردهی بودن بستگی دارد.
(DV(Daily Value یعنی مقدار مصرف روزانه است. برای هر مکمل غذائی، این مقدار برای تمامی افراد با سن بالای چهار سال مقدار ثابتی است. DV نشان می دهد که در چارچوب یک رژیم غذایی روزانه، یک مکمل چه مقدار از ماده غذائی خاص را فراهم می کند. در غالب موارد، مقدار DV برای یک مکمل خاص مساوی یا کمی بیش از RDA آن است.
مقدار DV بصورت درصد روی برچسب محصولات آورده میشود و به شما در مقایسه دو محصول تجاری کمک میکند.
مثال: مقدار DV برای کلسیم به میزان 20% به این معنی است که این محصول حاوی 200 میلیگرم کلسیم در هر روز است (DV کلسیم 1000 میلیگرم در روز است).

6-در موردعوارض ایجاد شده توسط یک مکمل چگونه می توانیم راهنمایی لازم را دریافت نماییم؟

معمولا در بروشور هر مکمل اطلاعات مربوط به عوارض جانبی آن ذکر گردیده است، در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر می توان از متخصص تغذیه ، پزشک مربوطه یا دارو ساز بهره جست و نسبت به ادامه و یا قطع مصرف تصمیم گیری نمود.

 7-از چه محل معتبری میتوانم مکمل ها را تهیه کنم؟

مکمل های غذائی بدون نیاز به نسخه پزشک از طریق داروخانه ها و فروشگاه های معتبر و مجاز قابل خرید هستند. امروزه برخی فروشگاه های مجازی مجاز نیز در تهیه این مکمل ها فعالیت میکنند.

8-از کدام شرکت تجاری مکمل ها را باید تهیه کرد؟
عواملی مانند قیمت، کیفیت و در دسترس بودن و البته پیشنهاد پزشک یا متخصص تغذیه مورد اعتماد شما در انتخاب یک مارک تجاری خاص تاثیر گذار هستند.

9-چگونه از کیفیت و نیز سلامت محصول خریداری شده مطمئن شوم؟
هویت، خلوص، قدرت و ترکیب یک فرآورده تجاری توسط تولید کننده آن تضمین میگردد. برخی تولید کنندگان برای بیان کیفیت محصول خود از اصطلاح "استاندارد شده" استفاده میکنند، البته این اصطلاح در نوشتار قانونی تعریف نشده است.

10-چه کسی مسئول نظارت بر مقررات و قوانین حاکم بر مکمل های غذایی در ایران است؟

سازمان غذا و دارو

 ................................................................................................................................................