دیابت به یک بیماری جدی در قرن 21 تبدیل و تعدادی زیادی از انسان ها در سراسر دنیا به آن مبتلا می باشند، به عنوان مثال آمار مبتلایان به این بیماری در آمریکا در حدود 29.1 میلیون نفر می باشد که این عدد تقریبا 9.3 درصد از جمعیت آمریکا را شامل می شود(این آمار در سال 2013 منتشر شده است). متاسفانه در کشور ما نیز در سال های گذشته تعداد افراد مبتلا به این بیماری ازدیاد یافته و پیش بینی می شود این روند در سال های آینده نیز افزایش یابد.


عواملی مانند تغذیه ناصحیح، کاهش کیفیت مواد غذایی، چاقی و ازدیاد وزن، بی تحرکی، استعمال دخانیات و مصرف بی رویه نوشیدنی های حاوی الکل، آلودگی هوا و غیره شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند و از طرفی دیگر تشخیص دیر هنگام این بیماری روند درمان و بهبود را سختر می کند.


دیابت چیست و چگونه آن را تشخیص دهیم؟
زمانی که میزان قند در خون بیش از حد طبیعی باشد در علم پزشکی به آن دیابت گویند و برای تشخیص آن معمولا آزمایش قند خون(FBS) بصورت ناشتا انجام می شود، چنانچه در نتیجه آزمایش میزان قند کمتر از mg/dl 105 باشد فرد سالم است و اگر این میزان بین mg/dl 105-126 بوده حالتی است که به آن اختلال در متابولیزم قند گوییم و فرد در آستانه ابتلا به دیابت است و برای پیشگیری نیازمند تغییراتی در برنامه غذایی، میزان فعالیت بدنی، انتخاب مکمل های غذایی مناسب و حتی کاهش وزن است و چنانچه نسبت به انجام آن ها اقدام نکند در آینده نه چندان دور به دیابت مبتلا خواهد شد و اگر میزان قند هر عددی بیشتر از mg/dl 126 باشد یعنی فرد به دیابت مبتلاست البته برای اطمینان معمولا مجددا این آزمایش را در روز دیگر تکرار می کنند و اگر میزان قند در آزمایش دوم نیز بیشتر از mg/dl 126 باشد ابتلا به دیابت قطعی است.


قبل از اینکه به بررسی علل ایجاد دیابت و نحوه درمان آن بپردازیم اجازه دهید ابتدا نقش قند در بدن و نحوه متابولیزم آنرا برای شما توضیح دهم:
گلوگز(قند) به عنوان سوخت بدن محسوب می شود و در حقیقت ماده ای است که بدن آنرا به انرژی تبدیل و برای فعالیت های خود از آن استفاده می کند. بسیار مهم است که سیستم متابولیزم انرژی در بدن به درستی فعالیت کند تا از قوا و سلامت کافی برخوردار باشیم. در زیر به زبان ساده توضیح می دهم که بدن چگونه قند را به انرژی تبدیل می کند:


بعد از خوردن غذا قند(گلوگز) خون افزایش می یابد و لوزالمعده(پانکراس) میزانی انسولین در خون آزاد می کند که باعث جمع آوری گلوگز از خون و حمل آن به سلول هایی از بدن می شود که به سوخت(انرژی) احتیاج دارند. سلول هایی که سوخت آن ها از گلوگز است دارای گیرنده هایی برای دریافت انسولین در پوسته خارجی خود می باشند تا انسولین بتواند از این طریق به آن ها متصل و گلوگز وارد سلول ها شود. گلوگز بعد از ورود به سلول مشتعل و به گرما و ای تی پی (ATP(adenosine triphosphate تبدیل می شود، ای تی پی مولکولی است که انرژی را در خود ذخیره و در هنگام نیاز آنرا آزاد و در اختیار سلول قرار می دهد تا فعالیت خود را انجام دهد.


بعضی از سلول های بدن برای تبدیل گلوگز به انرژی نیازمند اکسیژن می باشند که به آن متابولیزم هوازی گویند، این سلول ها دارای جزئی به نام میتوکندری می باشند و برخی دیگر از سلول ها می توانند بدون نیاز به اکسیژن گلوگز را به انرژی تبدیل کرده که به آن متابولیزم غیر هوازی گوییم.


گلوگز سوخت بسیاری از سلول های بدن است که یکی از مشتریان همیشگی آن سلول های عضلات می باشند که می توانند هم بصورت هوازی و هم غیر هوازی گلوگز را تبدیل به انرژی کنند. زمانی که اکسیژن کافی موجود باشد این سلول های بصورت هوازی گلوکز را به انرژی تبدیل می کنند اما در زمانی که اکسیژن کافی در دسترشان نیست بصورت غیر هوازی آنرا به انرژی تبدیل کرده که در این حالت بخشی از آن به اسید لاکتیک تبدیل می شود، اسید لاکتیک سبب گرفتگی و درد عضلات می شود و دلیل اینکه در هنگام ورزش های طولانی درد در عضلات خود احساس می کنید همین امر است، یعنی زمانی که میزان اکسیژن خون در حین فعالیت های بدنی کاهش می یابد، سلول های عضلات مجبورند بصورت غیر هوازی گلوگز را به سوخت تبدیل کنند که بخشی به اسید لاکتیک تبدیل شده و سبب گرفتگی و درد عضلات می شود.


حال مشکل در افراد دیابتی در کدام مرحله این چرخه است؟


دو مشکل عمده با توجه به نوع دیابت وجود دارد:
1) انسولین توسط لوزالمعده(پانکراس) به اندازه کافی تولید نمی شود تا قند را از سطح خون جمع آوری و آنرا در اختیار سلول های بدن قرار دهد و یکی از دلایلی که افراد دیابتی با شب ادراری مواجع می باشند این است که وقتی میزان قند خون بالاست کلیه ها سعی می کنند از طریق ادرار آنرا دفع کنند و همچنین بخشی از آب بدن نیز همراه ادرار دفع می شود و از این رو فرد دیابتی دائما احساس تشنگی می کند.


2) انسولین به اندازه کافی تولید می شود اما سلول های بدن به آن واکنش مناسب نشان نمی دهند به عبارتی انسولین نمی تواند وظیفه خود را بدرستی انجام دهد و دلیل آن معمولا مربوط به سیستم کلی متابولیزم بدن و مشکلات مرتبط با غدد تیروئید و فوق کلیوی است که نقش اساسی و کلیدی در متابولیزم بدن و تولید انرژی ایفا می کنند، زمانی که غدد تیروئید و فوق کلیوی کم کار شوند سرعت متابولیزم بدن کاهش می یابد و دستور و سیگنالی از طرف این غدد به سلول های بدن برای جذب انسولین و استفاده از گلوگز ارسال نمی شود و در نتیجه سلول ها نسبت به جذب انسولین واکنشی نشان نمی دهند، که متاسفانه اکثر پزشکان آگاهی کافی نسبت به این مشکل ندارند. جهت مطالعه بیشتر می توانید مقاله های مشکلات غده تیروئید و غدد فوق کلیوی را مطالعه نمایید.

عملکرد غدد درون ریز و لوزالمعده:
غدد درون ریز برای تولید آنزیم ها، هورمون ها و برای متابولیزم صحیح به ویتامین ها و مواد معدنی احتیاج دارند. به عنوان مثال غده تیروئید برای تولید هورمون های مربوطه از عناصر پتاسیم، ید و منگنز استفاده می کند و برای تبدیل هورمون T3 به T4 نیازمند عنصر سلنیوم می باشد. جهت مطالعه بیشتر لطفا مقاله مواد معدنی و نقش آن ها در بدن را مطالعه نمایید. لوزالمعده(پانکراس) نیز برای تولید انسولین نیازمند عناصر روی، منگنز و کرم می باشد و متقابلا کمبود این عناصر سبب کاهش و یا توقف تولید انسولین می شود.


گاهی نیز ازدیاد برخی از عناصر در بدن مانند آهن موجب اختلال در عملکرد الوزالمعده می شود. آهن با جایگزین شدن به جای عناصر کرم، منگنز و روی در پانکراس سبب کاهش و یا توقف تولید انسولین می گردد که به آن دیابت برونز یا دیابت ازدیاد آهن گویند. جهت کسب اطلاعات  بیشتر درباره بیماری های مرتبط با ازدیاد آهن اینجا کلیک کنید.


انواع دیابت و نحوه درمان:
دیابت نوع 1: که به آن دیابت جوانان نیز می گویند به دلیل اینکه 70 درصد از مبتلایان به این نوع دیابت در سن زیر 30 سال به این بیماری دچار شده اند، البته در هر سنی امکان ابتلا به آن وجود دارد. طبق آمار حدود 5 الی 10 درصد از کل افراد دیابتی شامل دیابت نوع 1 می باشند.


در این نوع دیابت پانکراس میزان کمی انسولین و یا بطور کلی قادر به تولید انسولین نمی باشد. درمان پزشکی برای آن تزریق و استفاده از انسولین است و بیمار باید مرتب در طی روز میزان قند خون خود را بررسی کند تا با افت و یا افزایش شدید آن مواجه نشود.


علل ایجاد دیابت نوع 1:
سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله می کند و آن ها را از بین می برند. برخی از دانشمندان پزشکی عقیده دارند این یک مشکل ژنتیکی است و برخی هم معتقند نوعی ویروس در پانکراس سبب تحریک و حمله سیستم ایمنی می شود.


به عقیده من در بعضی از افراد عفونت در پانکراس موجب توقف تولید انسولین می شود، بنا بر تجربه شخصی ام این دسته از افراد دارای آهن و یا فلزات سمی مازاد در پانکراس بوده که باعث ایجاد عفونت می گردد. بیمارانی داشته ام که بعد از بررسی دقیق میزان عناصر با برنامه غذایی و استفاده از مکمل های غذایی مناسب و همچنین روش هایی برای دفع عناصر مازاد از بدن بعد از گذشت مدتی توانسته اند دوز انسولین مصرفی را کاهش و بعد از تنظیم کل متابولیزم بدن مصرف انسولین را قطع نمایند. قابل ذکر است درمان این نوع دیابت نیازمند زمان طولانی و گاهی چند سال است. البته اگر از آغاز ابتلا به این نوع دیابت زمان طولانی گذشته و یا سن بیمار بالا است احتمال درمان بسیار ضعیف و بیمار باید درمان با انسولین را ادامه دهد.

دیابت نوع 2:
شایع ترین نوع دیابت است و تقریبا 90 درصد از مبتلایان به دیابت به این نوع دچار می شوند و به آن دیابت بزرگسالان نیز می گویند زیرا بیشتر در افراد بالای 35 سال مشاهده و با افزایش سن نیز شانس ابتلا به آن بیشتر می شود. طبق یک تحقیق و گزارش در آمریکا از هر 4 نفر که سن آن ها بالای 60 سال است یک نفر از این نوع دیابت رنج می برد و عواملی از قبیل افزایش سن، چاقی، تغذیه ناصحیح، افراط در مصرف نوشیدنی های الکلی، استعمال دخانیات، بی تحرکی به طور مستقیم تاثیر برافزایش شانس ابتلا به آن دارند. تقریبا 80 درصد از افراد مبتلا به این نوع دیابت دارای ازدیاد وزن می باشند.
در دیابت نوع 2 معمولا پانکراس می تواند بخشی از انسولین مورد نیاز برای متابولیزم گلوگز را تولید کند و مانند دیابت نوع 1 کاملا از کار نمی افتد و مشکل کمبود نسبی تولید انسولین است که دلیل آن هم کاهش و کمبود مواد معدنی مانند کرم، منگنز، روی و برخی دیگر است که پانکراس از آن ها برای تولید انسولین استفاده می کند.


گاهی نیز انسولین به اندازه کافی و یا حتی بیشتر از حد معمول تولید اما سلول های بدن واکنش مناسبی به آن نشان نمی دهند به عبارتی انسولین نمی تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد، به عقیده و تجربه من دلیل آن مشکلات مرتبط با غدد تیروئید و فوق کلیوی است که تنظیم کننده کل سیستم متابولیزم بدن می باشند. زمانی که غدد تیروئید و فوق کلیوی کم کار شوند سرعت متابولیزم بدن کاهش می یابد و دستور و سیگنالی از طرف این غدد به سلول های بدن برای جذب انسولین و استفاده از گلوگز ارسال نمی شود و در نتیجه سلول ها نسبت به جذب انسولین واکنشی نشان نمی دهند!


هر دو عامل ایجاد دیابت نوع 2 براحتی و با تنظیم مواد معدنی با استفاده از مکمل های غذایی و اصلاح برنامه غذایی و همچنین تقویت کبد برای دفع عناصر مازاد قابل کنترل و درمان می باشد و غیر از موارد حاد آن هم بصورت موقت نیازی به استفاده از داروهای کاهنده قند خون نمی باشد و بنا بر تجربه من بسیار آسان تر از دیابت نوع یک قابل درمان است.