کودکان نیز مانند هر شخص دیگری در هر سنی نیازمند به ویتامین ها و همچنین مواد غذایی هستند. بهتر است که تغذیه ی کودک تا حدی کامل باشد که نیازی به استفاده از غرص های مکمل نداشته باشد. اما در صورت نیاز چه قرص هایی به کودک بدهیم؟
این روزها بازار تبلیغ و مصرف مکمل های غذایی حسابی داغ است و این موضوع نه فقط بین سالمندان و آدم بزرگ ها بلکه در دنیای کودکان هم راه خودش را باز کرده است.
حالا دیگر مینادکس، سانستول، کیدی کر، میم، پدیاویت، زینک پلاس، ب کمپلکس و برای مادران ایرانی نام هایی آشنا و برای بچه های ایرانی طعم هایی آشنا هستند. خب، بعضی از والدین با خودشان فکر می کنند هر چه بیشتر از این مکمل ها به کودک شان بدهند، فرزندشان زودتر رشد می کند و قوی تر و باهوش تر می شود بنابر این حاضرند هزینه های بالایی را بپردازند و برای کودک شان مکمل تهیه کنند. اما آیا این کار صحیح است؟ آیا بچه های سالم به مکمل نیاز دارند؟ آیا مصرف مکمل راه و رسم خاصی دارد؟ اصلا کودکی که مکمل مصرف می کند باید تحت نظر پزشک باشد؟
همه این ها سوالاتی است که از دکتر رضا راست منش، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی پرسیده ایم.


مکمل های ضروری را بشناسید
آن هایی که هنوز مادر نشده اند شاید ندانند که همه کودکان از همان اوایل زندگی، باید حتما ۲ مکمل خاص را مصرف کنند: قطره آهن و ویتامین AD. همه نوزادان ایرانی باید از ۱۵ روزگی تا ۲ سالگی، روزی ۲۵ قطره مولتی ویتامین یا ویتامین AD دریافت کنند. قطره آهن هم از پایان ۶ ماهگی، یعنی همزمان با تغذیه تکمیلی باید شروع شده و تا پایان ۲ سالگی ادامه پیدا کند. مقدار لازم این قطره هم بین ۱۰ تا ۱۵ قطره در روز است.


ایرانی یا خارجی؟
بعضی والدین فکر می کنند چون مکمل های خارجی گران تر از قطره های ایرانی است، حتما خاصیت بیشتری هم دارد اما باید بدانید که نیاز کودکان هر کشور با کشورهای دیگر فرق می کند. علاوه بر این در کشورهای خارجی ویتامین ها و آهن به غذاهای مختلف اضافه می شود و به همین دلیل موادی مانند آهن و ویتامین D در شیر مادران هم افزایش پیدا می کند. در نتیجه مقدار ویتامین D و آهنی که در قطره های مکمل خارجی گنجانده می شود، از مقداری که در قطره های ایرانی وجود دارد کمتر است چون نیاز کودکان خارجی کمتر است بنابراین اگر از مکمل های خارجی استفاده کنید، هم مقدار لازم برای کودک تان را درست نمی دانید و هم ممکن است با این کار باعث شوید تا یک ویتامین به او کم و یک ویتامین زیاده از حد برسد که هر دوی این اتفاقات خطر جدی برای سلامت کودک تان دارد.


چه مارکی بهتر است؟
اگر برای فرزند شما مکمل تجویز شده باشد موقع خرید مکمل در داروخانه با چند نوع مختلف آن مواجه شوید، از کجا می فهمید کدام بهتر است؟ آیا قیمت بالاتر به معنی خاصیت بیشتر است؟ پاسخ شما این است که معمولا تفاوت زیادی بین مکمل ها به جز قیمت آن ها وجود ندارد! و همیشه هم قیمت بالاتر به معنای فایده بیشتر نیست. گاهی تنها دلیل گرانی یک مکمل نظیر هر کالای دیگری، وارداتی بودن آن و هزینه های تعرفه ای و گمرکی و سودجویی است و این ضرورتا به معنی کیفیت بهتر نیست.
صد البته مارک های مشهوری در دنیا وجود دارند که بسیار خوشنام هستند و کیفیت عالی هم دارند و این ۲ موضوع با هم مغایرت ندارند. شاید راه بهتر، مصرف یک نوع مکملی باشد که به تجربه دیده اید کودک تان با آن راحت تر است و به قول مادرها به کودک می سازد!


همه بچه ها باید مکمل آهن و ویتامین AD بخورند؟
شیر مادر بین تمام شیرها فقیرترین شیر از نظر مقدار آهن است و از طرفی ذخیره آهن بدن شیرخواران در ۶ ماه اول زندگی شان به اتمام می رسد. بنابراین حتما باید بعد از ۶ ماهگی، به کودکان آهن داده شود. کمبود آهن با مشکلات رفتاری، هوشی و حرکتی عضلانی در کودکان ارتباط دارد و باعث اختلال در رشد کودکان می شود. ۲ ویتامین A وD هم به این دلیل که نقش بی نظیری در رشد کودک دارند و مقدار آن ها نیز در شیر مادر کم است، باید به شکل قطره به کودکان داده شوند اما یک نکته مهم که حتما باید دانست این است که شما نباید مصرف قطره را تا هر زمان که دل تان خواست ادامه دهید.
ادامه مصرف این مکمل ها به میزان نیاز و درجه کمبودشان در بدن کودک و کمبود این ویتامین ها و آهن در غذای کودک بستگی دارد. همچنین اگر به هر دلیلی نتوان آن ها را از طریق غذای معمولی برای کودک تامین کرد، آن وقت است که با صلاحدید پزشک می توان مصرف آن ها را باز هم ادامه داد.


چگونه بدمزه ها را خوشمزه کنید؟
بعضی از مادران می گویند قطره های آهن ایرانی بدمزه اند ولی قطره های خارجی خوشمزه ترند و بچه ها راحت تر آن ها را می خورند، برای این که بتوانید مکمل های ایرانی را خوش طعم کنید تا کودک تان بخورد، راه های زیادی هست. بهترین شیوه حل کردن و چکاندن قطره آهن در آبمیوه های گوناگون است. این کار هم جذب آهن را بیشتر می کند و هم احساس بد طعمی و تهوع را کم می کند. ساده ترین کار اضافه کردن ۲، ۳ قطره آب لیموترش است. فقط کافی است یک بار قطره آهن را در نصف استکان آب سیب یا پرتقال (یا هر نوع آبمیوه) بچکانید و به کودک بدهید تا ببینید کودک به چه راحتی و لذتی آن را مصرف می کند!


بچه های بالای ۲ سال هم مکمل می خواهند؟
این روزها بازار پر از مکمل های رنگارنگ با اسم ها و قیمت های متفاوت است که به شدت تبلیغ می شوند. همچنین در بین مادران باب شده که بدون توجه به نیاز کودک و بدون مشورت با پزشک هر نوع مکملی را سرخود به بچه شان می دهند اما برای کودکان طبیعی و سالم که بیشتر از ۲ سال دارند، مکمل خاصی لازم نیست. وقتی صحبت از مکمل خاصی می شود پی بردن به نیاز به آن مکمل خاص از عهده افراد غیرمتخصص و مادران خارج است. این رویه درستی نیست که صرفا از روی احتیاط به کودکان مکمل ویتامین و مواد معدنی بدهیم، آن هم با این تصور نادرست که مکمل ها اگر مفید نباشند ضرر که ندارند! مطالعات نشان می دهد، مصرف زیاد و غیرضروری ویتامین ها و مواد معدنی در کودکان آن ها را با نیاز بیشتر در بزرگسالی مواجه می کند و این خیلی بد است.


چطور نیاز کودک را بدون مکمل تامین کنیم؟
شاید این پرسش برای شما هم پیش آمده باشد که اگر بخواهیم به فرزندمان مکمل ندهیم، چکار باید بکنیم که رسیدن همه مواد مورد نیاز به بدن کودک تضمین شود؟ پاسخ این جاست که اصولا اگر به موقع و با رعایت اصول غذای کودک را شروع کنیدو غذاهای متنوع و تازه تهیه شده را به کودک بدهید و سعی کنید کودک را ازانواع گروه های غذایی بهره مند کنید، می توانید اطمینان داشته باشید که نیازهای ویتامینی و مواد معدنی کودک تامین می شود.


مکمل هم تجویز می خواهد؟
همان طور که گفتیم، اصولا خودسرانه مکمل دادن به کودکان کار اشتباهی است. تجویز مکمل ها می تواند توسط متخصص اطفال یا متخصص تغذیه یا یک پزشک که در زمینه تغذیه کودکان فعالیت کرده صورت پذیرد. اصولا کودکان بنا به دلایل متعددی از جمله پیگیری رشد بدنی (وزن و قد) و تکاملی (زمان پدیدار شدن مهارت های گفتاری، حرکتی و…) باید زیرنظر پزشک باشند. از آنجایی که کودکان نه تنها سرمایه خانوادگی بلکه سرمایه های ملی نیز هستند بهتر است مادران دائما نزد پزشکان یا متخصصان مختلف تغذیه نروند بلکه یک متخصص تغذیه یا پزشک مشخص داشته باشند به طوری که پرونده کاملی برای کودک شان تشکیل شده و همان پرونده پیگیری شود. به این ترتیب به راحتی می توانید رشد کودک تان را پیگیری کنید و اگر نیازمند مصرف مکمل های مختلف غذایی بود، دستور آن را از متخصص فرزندتان بگیرید و تحت نظر او دادن مکمل را ادامه دهید.


خطر نسخه های خانوادگی!
شاید شما هم شاهد چنین اتفاقی در بین اقوام و آشنایان خودتان بوده باشید؛ خانمی یک نوع مکمل را برای کودکش امتحان کرده و جواب گرفته است، بنابر این آن را به خواهرش هم توصیه می کند که برای فرزندش استفاده کند! به نظر شما این کار می تواند درست باشد؟ این کار خطرناک است زیرا در بسیاری از موارد کودک به آن نوع از مکمل نیاز ندارد بلکه به مکمل دیگری نیاز دارد و حاصل کار این می شود که کودک دچار فقر شدید مواد مغذی می شود.